Thực phẩm chức năng: Người tiêu dùng có nên tin?

Thứ sáu - 11/03/2011 03:37

Người tiêu dùng nên phân biệt rõ TPCN và thuốc.

Trên nhãn mác, loại nào cũng được ghi rõ là “sản phẩm không phải là thuốc và không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh”, song do cách thuyết trình, do người tiêu dùng chưa có nhiều kiến thức về TPCN nên nhiều khi dẫn đến hiểu sai về công dụng TPCN, có khi nhìn lệch lạc, phản bác hoặc tin tưởng thái quá vào TPCN. Vậy trên thực tế, TPCN có vai trò như thế nào trong chăm sóc sức khỏe và làm thế nào để lựa chọn được các loại TPCN tốt, hiệu quả. Chúng tôi đã có cuộc trao đổi với Giáo sư – Viện sỹ Phạm Song, nguyên Bộ trưởng Bộ Y tế, Chủ tịch Hội Y – dược học VN về vấn đề này.

Người sử dụng cần được giải thích một cách khoa học

Hiện rất nhiều loại TPCN đang có mặt tại Việt Nam, tuy nhiên người tiêu dùng trong nước vẫn hết sức mập mờ kiến thức về chúng, không phân biệt được TPCN cũng như hiệu quả của nó. Vậy đâu là cơ sở để phân biệt TPCN và thuốc?

Để nói về kết quả sử dụng thì chúng ta phải phân biệt thuốc và TPCN. Thuốc có tác dụng ngay sau khi sử dụng còn TPCN có vai trò hỗ trợ trước, trong và sau điều trị. Có một điều nữa là thuốc dùng phải có đơn của bác sĩ, điều trị tức thời, trong khi TPCN ngoài việc hỗ trợ điều trị còn có ưu điểm vượt trội chính là có tác dụng phòng, như cơ chế của vacxin (Thuốc không có tác dụng dự phòng)… Việc sử dụng TPCN đương nhiên là có lợi song cần phải hiểu và biết về sản phẩm. TPCN chứa những hoạt chất chuyển hóa thì có thể nói nó cố gắng thỏa mãn yêu cầu như thuốc. Làm được điều này thì sản phẩm của họ sẽ tạo được uy tín hơn… Cái này phải rất rõ ràng, vì có quá nhiều loại TPCN sản xuất tại VN không nói lên được hoạt chất là gì. Mặc dù uống không có hại, không có tác dụng phụ song việc xác định đúng gốc rễ vấn đề là rất quan trọng. Người tiêu dùng cần phân biệt được đâu là sản phẩm được giải thích theo khoa học, đâu là sự phóng đại từ nhà sản xuất…

Vậy ở góc độ chuyên môn, ông nghĩ là có nên sử dụng TPCN hay không và làm cách nào để sử dụng hợp lý?

Tôi nghĩ là nếu có điều kiện thì nên dùng. TPCN không xấu, thậm chí là tốt, và cần thiết với cả những người khỏe, chưa có vấn đề về sức khỏe. TPCN chủ yếu chiết xuất từ thiên nhiên nên mang lại sự an toàn cao. Điều đầu tiên là người tiêu dùng thông minh cần xác định được sản phẩm đáng tin cậy, minh bạch. Đòi hỏi nhà sản xuất công bố các hoạt chất chứa bên trong sản phẩm là gì. Chúng được chế biến như thế nào, được bảo quản ra sao, thời hạn bao lâu…

Tiếp đến, muốn sử dụng TPCN có hiệu quả nên có tư vấn của nhà chuyên môn, người sử dụng cần tập thói quen được giải thích một cách khoa học. Ví dụ như bệnh đau khớp, có hàng chục nguyên nhân gây ra bệnh. Người ta phải xác định chính xác gốc bệnh thì mới có thể tìm những TPCN đúng yêu cầu để bổ sung. Rồi tiếp theo là dùng TPCN theo giai đoạn, có loại dùng để hỗ trợ điều trị, có loại dùng cho phục hồi sau điều trị.

Việc xác định đúng gốc rễ vấn đề là rất quan trọng. Hiện nay có nhiều nhà sản xuất TPCN luôn mắc “bệnh” phóng đại về hiệu quả của sản phẩm mà không có giải thích khoa học, lâu dần người dân sử dụng không hiệu quả thì mất lòng tin.

Hãy đòi hỏi sự rõ ràng, minh bạch, đầy đủ

Nhưng người tiêu dùng không phải nhà chuyên môn vì thế sẽ không thể tự lựa chọn cho mình những sản phẩm thích hợp khi bản thân TPCN không được kê theo đơn bác sĩ. Ông có thể cung cấp một vài tiêu chí lựa chọn ở góc độ chuyên môn được không?

Theo quan điểm của tôi thì TPCN đắt tiền, nên ít nhất là phải công bố đầy đủ các hoạt chất. Anh kinh doanh, anh có thể bí mật về công nghệ, nhưng không thể giấu giếm cả những cấu thành của sản phẩm. Vấn đề nổi cộm hiện nay là nhiều sản phẩm TPCN ở Việt Nam hiện nay không công bố được đầy đủ những hoạt chất bên trong. Có không ít công ty kinh doanh TPCN mời tôi làm tư vấn nhưng tôi không dám nhận lời vì với bản tính làm khoa học, tôi luôn đòi hỏi sự rõ ràng, minh bạch, đầy đủ.

Tiêu chí thứ hai là TPCN phải không có hại, không gây tác dụng phụ bởi đó cũng là một trong những đặc tính quan trọng để xét TPCN.

Thứ ba là phải xác định được bản chất sản phẩm. Bản thân tôi đang làm Chủ tịch Hội đồng tư vấn y khoa Công ty Agel Việt Nam, tôi luôn yêu cầu phải công khai đầy đủ các thành phần.

Nhiều người nói, nếu TPCN là chiết xuất từ tự nhiên, vậy thì sao không ăn hoa quả hoặc ăn chính những thứ có chứa các hoạt chất tương tự trong TPCN cũng được?

Tất nhiên là ăn rau củ quả cũng là một cách bổ sung các nguyên tố, các chất cho cơ thể, tuy nhiên TPCN có những điểm khác. Một sản phẩm TPCN nghiêm chỉnh, chất lượng là hết sức khoa học. Ví dụ như một sản phẩm bao gồm chiết xuất từ 12 vitamin khác nhau, không lẽ ta phải ăn đủ cả 12 thứ rau củ quả để có đủ số vitamin cần thiết. Hơn nữa, TPCN chỉ chiết xuất để lấy ra những chất cần bổ sung, tức là đã lược bỏ đi rất nhiều loại không cần thiết khác. Và nếu sử dụng TPCN có công nghệ thẩm thấu cao thì tốc độ và tác dụng của chúng cũng khá nhanh và rõ rệt.

Như ông phân tích thì TPCN thực sự cần cho cuộc sống hiện đại, nó như một loại thực phẩm cần có để kéo dài tuổi thọ, tăng cường sức khỏe ?

Với nguyên tắc sức khỏe là vàng thì 40 tuổi nên dùng sản phẩm chống lão hóa, phòng hội chứng chuyển hóa. Còn có triệu chứng cụ thể thì cần thiết phải dùng và phải biết rõ nguyên nhân để dùng loại sản phẩm cho phù hợp. Dùng TPCN để bù vào những cái mình thiếu, có thể do nhiều nguyên nhân ăn uống, thực phẩm không an toàn, do stress, môi trường... Dùng TPCN, có thể không nhằm vào điều trị bệnh nào mà điều quan trọng trước tiên là nâng thể trạng mình lên.

Biết lắng nghe cơ thể mình

Tôi vẫn nghĩ, cách giữ sức khỏe tốt nhất vẫn là từ chính nếp sinh hoạt của mỗi người rồi mới kể đến việc dùng kết hợp các loại TPCN hay thuốc. Theo ông thì nguyên tắc giữ gìn sức khỏe là gì và với bản thân ông thực hiện điều đó như thế nào?

Tôi rất thích câu nói của Bác Hồ: “Khí huyết lưu thông, tinh thần đủ là khỏe mạnh”. Tôi suy ngẫm mãi. Lúc đầu tôi tìm hiểu câu nói “tinh thần đủ” là gì, nó mang tính triết học. Nghĩa là phải có ý chí lớn, lý tưởng sống trong đời rất mạnh mới biết đủ được. Với tôi thì ngày nào cũng tập thể dục, tạo thành thói quen. Tôi lao động liên tục, biến lao động thành niềm vui để sống khỏe mạnh, minh triết... Và cũng vì thế nhận thức được sức khỏe là cái quý giá nhất. Tôi chăm sóc mình rất cẩn thận. Tôi thực sự khâm phục sự nhận thức và thông tuệ từ cuốn sách của Nguyễn Khắc Viện: Biết lắng nghe cơ thể mình... Hiện nay tôi đang dùng 2 sản phẩm của Agel là EXO (chống gốc tự do – chống lão hóa) và UMI (tăng cường khả năng miễn dịch) – mặc dù tôi chưa bị suy giảm hệ miễn dịch tuy nhiên, cân bằng gốc tự do - chống lão hóa và củng cố hệ miễn dịch là quan trọng số 1 và làm càng sớm càng tốt. Nó cần thiết với tất cả mọi người.

Nhưng không phải ai cũng biết lắng nghe cơ thể mình vì dân ta vẫn có thói quen có bệnh mới chữa, có ốm mới đi bác sỹ. Vậy theo ông, điều gì là cần thiết trong việc chủ động chăm sóc sức khỏe hiện nay?

Tôi có dự định thành lập Trung tâm dự phòng các bệnh hiểm nghèo. Ban đầu trong những điều đưa ra có 3 trụ cột: tiết chế chế độ ăn. Tập thể dục. Dùng thuốc cho đúng. Nhưng đến giờ tôi thấy cần phải bổ sung thêm trụ cột thứ 4 là TPCN.

Theo thống kê thì 100 bệnh xuất phát từ ăn. Anh ăn như thế nào sẽ được như anh muốn. Trong khi chúng ta chỉ có thể biết chúng ta thiếu cái gì qua các xét nghiệm song trong tế bào lại không thử được. Giải pháp là dùng thực phẩm chức năng. TPCN bổ sung cho cơ thể những chất cần thiết, tùy trường hợp cụ thể mà lựa chọn loại sản phẩm phù hợp. Theo tôi trẻ em từ 1 tuổi là có thể sử dụng. Đối với người lớn tuổi, đặc biệt ở độ tuổi ngoài 40 tức là khi quá trình lão hóa của cơ thể diễn ra mạnh hơn thì việc sử dụng lại càng cần thiết. Mỗi ngày cơ thể con người có thể sản xuất ra khoảng 1 triệu gốc oxy tự do. Đây là một trong những nguyên nhân quan trọng dẫn tới lão hóa, làm cho con người già đi và quá trình lão hóa là thủ phạm sinh ra nhiều bệnh. Có thể nói cụ thể là ở độ tuổi dưới 20, khi cơ thể đang ở giai đoạn phát triển, giai đoạn có thể cân bằng được gốc tự do. Từ 20 đến 40 tuổi đồ thị về khả năng cân bằng gốc tự do của con người đi ngang và đến trên 40 tuổi thì khả năng cân bằng các gốc tự do của con người yếu dần đi tức là quá trình lão hóa thắng thế. Ngoài ra, TPCN cần cho tất cả các lứa tuổi, tất nhiên chỉ cần sử dụng một lượng vừa đủ, tránh lãng phí và cũng cần hiểu là sử dụng nó mang tính hỗ trợ cho cơ thể. Tuy nhiên trẻ quá nhỏ, và phụ nữ mang thai nên được tư vấn sẽ tốt hơn.

Hiện nay gần 90% chưa nhận thức được việc này, từ khi chưa mắc bệnh, khi chưa đến tuổi già. TPCN phòng bệnh, phòng hội chứng chuyển hóa. Cái này mới nguy hiểm, khi cơ thể không chống đỡ được, nó làm cho màng tế bào đột biến và là nguyên nhân gây ưng thư.

(Theo NTD)