“BỆNH VIỆN BẢO VỆ SỨC KHỎE TÂM THẦN QUẢNG NINH

- NƠI ĐỒNG HÀNH TIN CẬY CÙNG MẸ VƯỢT QUA TRẦM CẢM SAU SINH”

Trầm cảm sau sinh – vấn đề không thể xem nhẹ

Sau sinh, nhiều người nghĩ rằng niềm vui đón con sẽ lấp đầy cuộc sống của người mẹ, nhưng thực tế có một tỉ lệ không nhỏ phụ nữ rơi vào rối loạn tâm thần, trong đó trầm cảm sau sinh (postpartum depression – PPD) là tình trạng phổ biến và đáng lo ngại, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe mẹ và sự phát triển của trẻ. Các nghiên cứu và hướng dẫn lâm sàng cho thấy trầm cảm có thể xuất hiện trong vòng 1 năm sau sinh, với tỉ lệ khoảng 15–25% tùy giai đoạn. Do vậy, nhận biết sớm và can thiệp kịp thời là rất cần thiết trong việc bảo vệ sức khỏe mẹ và em bé.

     Trầm cảm sau sinh là gì?

     Trầm cảm sau sinh là rối loạn cảm xúc xuất hiện sau khi sinh, biểu hiện bằng tâm trạng u uất, buồn bã, mệt mỏi, mất hứng thú, lo lắng, thay đổi giấc ngủ và ăn uống, thậm chí có suy nghĩ làm tổn hại bản thân hoặc em bé. Mức độ bệnh có thể từ nhẹ, vừa đến nặng; trong những trường hợp nặng có hành vi nguy hại cho bản thân hoặc em bé thì cần thiết phải nhập viện điều trị nội trú.

     Các dấu hiệu cảnh báo mà gia đình và sản phụ cần lưu ý:

- Cảm thấy buồn bã, khóc nhiều, mất hứng thú với những việc từng yêu thích.
- Mệt mỏi, thiếu năng lượng, suy nhược, mất sinh lực, giảm tập trung và quyết định.
- Thay đổi khẩu vị (ăn nhiều hoặc chán ăn, ăn không ngon miệng), rối loạn giấc ngủ (mất ngủ hoặc ngủ quá nhiều).
- Thu rút, ngại tiếp xúc, xa lánh người thân, cảm giác vô dụng, tội lỗi; lo sợ mình không phải là người mẹ tốt.

-Luôn lo âu, căng thẳng, cảm giác bồn chồn bứt rứt, dễ bực tức, cáu giận, hoảng sợ, mất hứng thú tình dục
- Cảm giác không gắn bó với con, thậm chí có suy nghĩ làm hại bản thân hoặc em bé — đây là dấu hiệu cấp cứu cần can thiệp ngay.

      Các biểu hiện của trầm cảm sau sinh thường xuất hiện trong vài tuần sau sinh và có thể kéo dài nhiều tháng nếu không được điều trị.

     Nguyên nhân và yếu tố làm tăng nguy cơ:

- Thay đổi nội tiết: sụt giảm nhanh estrogen, progesterone và thay đổi hormon tuyến giáp sau sinh.
- Tiền sử tâm thần: từng bị trầm cảm, lo âu, rối loạn khí sắc hoặc trong gia đình có người mắc trầm cảm, rối loạn tâm thần. 

- Yếu tố xã hội: thiếu sự hỗ trợ của gia đình, xung đột hôn nhân, khó khăn tài chính, áp lực chăm con.
- Các yếu tố khác: mất ngủ kéo dài, sinh khó, trẻ sức khỏe yếu hoặc sinh đôi/sinh ba, tuổi mẹ quá trẻ, trải qua stress lớn.

     Hệ lụy nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời:

Trầm cảm sau sinh ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần của mẹ, khả năng chăm sóc con, và sự phát triển cảm xúc — hành vi, ngôn ngữ của trẻ; đồng thời gây căng thẳng cho các mối quan hệ trong gia đình. Việc phát hiện muộn có thể làm tăng nguy cơ tự sát hoặc hành vi gây hại.

     Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu dấu hiệu kéo dài hơn 2 tuần, ảnh hưởng rõ đến sinh hoạt và chăm sóc con, hoặc xuất hiện suy nghĩ làm hại bản thân/em bé, cần đưa sản phụ đến khám bác sĩ chuyên khoa tâm thần sớm. Ở các cơ sở y tế, có thể sử dụng các thang sàng lọc trầm cảm sau sinh Edinburgh để sàng lọc và theo dõi.

     Phương pháp điều trị

       Trầm cảm sau sinh có thể điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm, bao gồm
          1. Tâm lý trị liệu: Liệu pháp nhận thức — hành vi (CBT), liệu pháp giao tiếp, trị liệu nhóm, các kỹ thuật thư giãn, chánh niệm, yoga, bài tập thở. Đây là bước quan trọng, đặc biệt với trầm cảm nhẹ đến vừa.
          2. Dùng thuốc: Trong trường hợp vừa đến nặng hoặc khi liệu pháp tâm lý không đủ, bác sĩ có thể chỉ định thuốc chống trầm cảm (ví dụ Sertralin) và/hoặc thuốc hỗ trợ giấc ngủ, thuốc chống loạn thần; việc dùng thuốc cần cân nhắc lợi — hại, tư vấn chuyên gia để đảm bảo an toàn cho mẹ và (nếu đang cho con bú) cho trẻ.
          3. Hỗ trợ xã hội: gia đình chia sẻ công việc chăm con, giảm áp lực cho mẹ, tham gia nhóm bà mẹ để trao đổi kinh nghiệm chăm sóc con và bản thân, tìm sự đồng cảm.

          4. Chế độ sinh hoạt: nghỉ ngơi hợp lý, ngủ đủ giấc, ăn uống đầy đủ, duy trì vận động nhẹ, giữ tinh thần lạc quan, suy nghĩ tích cực.

     Phòng ngừa từ sớm

- Sàng lọc nguy cơ trầm cảm trong thai kỳ.
- Lập kế hoạch hỗ trợ mẹ sau sinh: người thân sẵn sàng trợ giúp chăm sóc em bé, để mẹ có thời gian nghỉ ngơi, ngủ đủ giấc.
- Tham gia lớp tiền sản, trang bị kỹ năng chăm sóc trẻ và tìm kiếm các mạng lưới hỗ trợ cộng đồng.

     Lời khuyên cho gia đình và người thân

- Lắng nghe, đồng hành với bà mẹ, không phán xét; chủ động chia sẻ việc chăm trẻ để mẹ có thời gian nghỉ ngơi.
- Nếu thấy mẹ xuất hiện dấu hiệu nghiêm trọng (ý nghĩ tự sát, hoang tưởng, hành vi nguy hại) cần đưa đến cơ sở y tế ngay.
- Khuyến khích mẹ đi khám chuyên khoa tâm thần khi có dấu hiệu kéo dài; tham gia cùng mẹ trong các buổi khám nếu cần thiết.

     Kết luận

     Trầm cảm sau sinh không phải là sự “yếu đuối” của người mẹ mà là một tình trạng y tế cần được nhận biết và điều trị. Với phát hiện sớm, sự hỗ trợ kịp thời từ gia đình và can thiệp chuyên môn, sản phụ hoàn toàn có thể phục hồi và tiếp tục hành trình chăm sóc con khỏe mạnh.

     👉 Nếu bạn hoặc người thân có dấu hiệu trầm cảm sau sinh, hãy đến Bệnh viện Bảo vệ Sức khỏe tâm thần Quảng Ninh. Đây là địa chỉ tin cậy, nơi có đội ngũ bác sĩ chuyên khoa tâm thần nhiều kinh nghiệm trong thăm khám, sàng lọc, tư vấn và điều trị trầm cảm sau sinh. Hãy để chúng tôi đồng hành cùng bạn trên hành trình gìn giữ sức khỏe tâm thần cho mẹ và bé.